به گزارش رهیافتگان: هر چیزی در این عالم یک سلسله آداب مخصوص به خود دارد. دعا نیز از این امر کلی مستثنی نیست، اما آداب دعا برخی ظاهری اند و برخی باطنی.
در آداب باطنی، غالباً این سؤال براى توده مردم مطرح است که در عین اینکه خداوند، مکان و محلى ندارد چرا هنگام دعا کردن چشم به آسمان مى دوزیم؟ و دست به سوى آسمان بلند مى کنیم؟ مگر خداوند در آسمانها است که ما دست به آسمان بلند می کنیم؟
در پاسخ به سوال یاد شده باید دانست:
این سؤال در عصر ائمه هدى«علیهم السلام» نیز مطرح بوده است، «هشام بن حکم» مى گوید: شخصی که منکر خدا بود خدمت امام صادق«علیه السلام» آمد و از آیه «الرّحمنُ عَلَى الْعَرشِ اسْتَوى» سؤال کرد.
امام «علیه السلام» ضمن توضیحى فرمود: خداوند متعال، نیاز به هیچ مکانى و هیچ مخلوقى ندارد، بلکه تمام خلق محتاج او هستند.
سؤال کننده عرض کرد: پس تفاوتى ندارد که (به هنگام دعا) دست به سوى آسمان بلند کنید یا به سوى زمین پائین آورید؟!
امام (علیه السلام) فرمود: این موضوع، در علم و احاطه و قدرت خدا یکسان است (وهیچ تفاوتى نمى کند) ولى خداوند متعال دوستان و بندگانش را دستور داده که دستهاى خود را به سوى آسمان، به طرف عرش بردارند، چرا که معدن رزق آنجا است، ما آنچه را قرآن و اخبار رسول خدا«صلى الله علیه و آله»اثبات کرده است، بیان مى کنیم، آنجا که فرمود: دستهاى خود را به سوى خداوند متعال بردارید.
حضرت علی علیه السلام فرمود: آیا (در قرآن) نخواندهاى: «وَفى السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوْعَدُوْنَ؛ در آسمان رزق شما است و آنچه به شما وعده داده مى شود» پس از کجا انسان روزى را بطلبد جز از محلّش، محل رزق و وعده الهى آسمان است
در حدیث دیگرى از امام امیرالمؤمنین على«علیه السلام» در کتاب خصال آمده است: «اذا فَرِغَ احَدُکُمْ مِنَ الصَّلوهِ فَلْیَرْفَعْ یَدَیْهِ الَى السَّماءِ، وَ لِیَنْصَبَّ فى الدُّعاء»: «هنگامى که یکى از شما نماز را پایان مى دهد دست به سوى آسمان بردارد و مشغول دعا شود».
مردى عرض کرد: اى امیرمؤمنان! مگر خداوند همه جا نیست؟
فرمود: آرى همه جا هست.
عرض کرد: پس چرا بندگان دست به آسمان برمى دارند؟
فرمود: آیا (در قرآن) نخواندهاى: «وَفى السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوْعَدُوْنَ» «در آسمان رزق شما است و آنچه به شما وعده داده مى شود» پس از کجا انسان روزى را بطلبد جز از محلّش، محل رزق و وعده الهى آسمان است .»
مطابق این روایات چون غالب ارزاق انسانها از آسمان است (باران، زنده کننده زمینهاى مرده از آسمان مى بارد، نور آفتاب که منبع حیات و زندگى است از سوى آسمان مى تابد، هوا سومین عامل مهم حیات در آسمان است) آسمان به عنوان معدنى از برکات و ارزاق الهى معرفى شده، و به هنگام دعا به آن توجه مى شود، و از خالق و مالک آن همه رزق و روزى تقاضاى حل مشکل مى شود.
از بعضى از روایات، فلسفه دیگرى براى این کار استفاده مى شود، و آن اظهار خضوع و تذلل در پیشگاه خدا است چرا که انسان به هنگام اظهار خضوع، یا تسلیم، در مقابل شخص یا چیزى، دستهاى خود را بلند مى کند.
منبع: استوا-تبیان