به گزارش رهیافتگان: حجتالاسلام حمیدرضا غریبرضا مدیر موسسه گفتوگوی دینی در گفتوگو با فارس به مناسبت دومین سالگرد حکم مقام معظم رهبری مبنی بر فعال شدن دیپلماسی وحدت، درباره چرایی و زمان صدور این پیام گفت: نکتهای که در این بین هست ظرف سیاسی و تاریخی است که این واژه از طرف مقام معظم رهبری مطرح شد.
* عنوان دیپلماسی وحدت اسلامی از آسیبشناسی رهبری از بیداری اسلامی خارج شد
وی افزود: این واژه در اوج شکلگیری انقلابهای مردمی و بیداری اسلامی در کشورهای عربی صادر شد و ایشان نقش وحدت اسلامی را به عنوان محور اساسی برای تحصیل و حفظ پیروزیهای این حرکت تبیین کردند اما ما الان با یک بحران در بیداری اسلامی مواجه هستیم.
غریبرضا با اشاره به آسیبهای وحدت اسلامی مطرح شده توسط مقام معظم رهبری در آن حکم، تصریح کرد: یکی از آسیبها بازگشت نیروهای سابق و بازسازی فضای ماقبل انقلابها بود و ما برای مواجهه و مبارزه با این آسیب و بحران که در خیلی از این کشورها دیده میشود راهکار دیپلماسی وحدت را داریم و این دیپلماسی این فضا را برای ما ایجاد میکند که ما بتوانیم الگوی صحیح انقلابیگری را به انقلابیون این کشورها برسانیم.
وی افزود: اما واقعاً این انقلابها دچار بحران هویت شدند و ما چون دیپلماسی وحدتمان در این دو – سه سال طلایی و حیاتی که پیچ تاریخی امت اسلامی بود و میرفت که فضای جدیدی به سمت تحقق تمدن اسلامی براساس خواستههای عدالتخواهانه، آزادیخواهانه و اسلامخواهانه مردم شکل بگیرد، خلاء دیپلماسی عمومی موجب شد که ما نتوانیم نقش کلیدی خود را برای تحصیل و حفظ پیروزیهای این حرکت پربرکت ایفا کنیم و این نقد تاریخی است که به دستگاههای ما وارد است و باید این را بپذیریم و باید برای جبرانش در فرصتی که باقی مانده فکر اساسی بکنیم.
حجتالاسلام غریبرضا در ادامه این گفتوگو به تعریف خود از دیپلماسی وحدت پرداخت و گفت: نکته مهمی که در بحث دیپلماسی وحدت این است که چه تصوری از دیپلماسی وحدت داریم و شاید علت عدم تحقق آن این است که تصور درستی از دیپلماسی وحدت نداریم.
وی افزود: در تعریف دیپلماسی میگویند «هدایت روابط بین افراد، گروهها و ملتها در عرصه مناسبات بینالمللی» و در توضیح بیشتر گفتهاند که «دیپلماسی بینالمللی هدایت روابط بینالمللی از طریق دیدار و گفتوگوهای دیپلماتهای رسمی است».
* گفتوگوهای سازنده و حرکت به سمت تشکیل امت واحده مهمترین عناصر دیپلماسی وحدت اسلامی است
غریبرضا ادامه داد: این تعریفی است که در فضای علوم سیاسی مطرح است اما اگر بخواهیم این واژه را با وحدت ترکیب کنیم و دیپلماسی وحدت را بیان کنیم میتوانیم این تعریف را مطرح کنیم که دیپلماسی وحدت یعنی «هدایت روابط بین افراد، گروهها، ملتها در چارچوب جهان اسلام از طریق دیدارها و گفتوگوهای هدفمند با هدف تشکیل امت واحده اسلامی» این یک تعریف برگزیده است که میتواند مبنای حرکت ما و تحولاتی که در ساختار، راهبردها و برنامهها و تاکتیکها برای تحقق امت واحده از طریق دیپلماسی وحدت شکل میگیرد، باشد.
وی به بخشهای مختلف این تعریف اشاره کرد و گفت: در این تعریف چند عنصر مهم در نظر گرفته شده؛ اول عنصر گفتوگوهای سازنده و هدایتگر است چراکه ما برای تحقق وحدت اسلامی کارهای متعددی باید و میتوانیم انجام دهیم اما یک عنصر کلیدی که وجود دارد رایزنی و گفتوگو است که در حقیقت افکار را میسازد، جانها را سیراب میکند و بستری را ایجاد میکند که تحولات فکری و سیاسی در راستای وحدت را ایجاد میکند.
غریبرضا افزود: عنصر بعدی مربوط به هدف این دیپلماسی وحدت است که در پیام مقام معظم رهبری به آیتالله اراکی کاملاً تصریح شده که هدف باید حرکت به سمت تشکیل امت واحده باشد؛ چارچوبش هم چارچوب جهان اسلام است به این معنی که جهان اسلام را ما هر محدوده جغرافیایی که مسلمان در آن زیست میکند بدانیم چه اینکه رسماً در جدول در سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان یک کشور اسلامی باشد یا نباشد اما هر جا مسلمانی باشد جزیی از جهان اسلام به حساب میآید.
وی ادامه داد: اما چون دیپلماسی وحدت شکل نگرفته و انجام نشده از قلب اروپا تازه مسلمانی که میخواهد اسلامگرایی خودش را به حد اعلا برساند دیپلماسی تروریسم موفق میشود و او را جذب میکند و به سوریه و عراق میآورد و جنایاتهایی را به نام اسلام انجام میدهد لذا ما در تحقق دیپلماسی وحدت مشکل داشتیم.
* مجمع تقریب تعریف نخبگانی از تقریب مذاهب اسلامی دارد
مدیر مرکز گفتوگوی دینی در بیان چرایی عدم شکلگیری دیپلماسی وحدت اسلامی به بحرانی اساسی در نهاد متولی این دیپلماسی اشاره کرد و گفت: هماکنون در اساسنامه و نوع عملکرد و نگاه مسئولان مجمع تقریب مذاهب به نوعی تصریح شده که تقریب مذاهب اسلامی تعریف نخبگانی پیدا میکند و بیشتر به سمت علمای مذاهب اسلامی پیش میروند و این نگاه بوده که اگر ما نگاه علما را وحدتگرایانه کنیم و فتواها را به سمت وحدت پیش ببریم مواضع و خطابههایشان را به سمت وحدت پیش ببریم این در بدنههای امت اسلامی تزریق میشود و تودههای مردم هم از نخبگان بهویژه علمای دینی پیروی میکنند.
وی افزود: این حرف درستی است و شرط لازم تحقق وحدت اسلامی و دیپلماسی وحدت است اما شرط کافی نیست و در حقیقت ما باید تعریف دیپلماسی وحدت را در نظر بگیریم که باید هدایت ملتها باشد و باید به سمت تودهها و تزریق این تفکر به این تودهها برویم.
غریبرضا ادامه داد: امروز تنها نگاه نخبگانی و محوریت علمای دین کفایت نمیکند بلکه برای تحقق دیپلماسی وحدت باید تمامی اقشار امت اسلامی با تمامی اصناف و گرایشهایش درگیر شوند و حضور داشته باشند و خودشان را متولی وحدت اسلامی و نه مخاطب پیام وحدت اسلامی بدانند و این در حالی است که خطابههای دیگر اعم از خطابههای تفرقه و تندروی و تکفیر قدرت پیامرسانی قویتری از خطاب وحدت دارند و آن خطاب با ابزار رسانهای به تأثیرگذاری بیشتر میرسد لذا وقتی برای اقشار دیگر برنامهریزی کردیم و آنها را در تحقق وحدت اسلامی مشارکت دادیم فضا از این موضوعات جدا میشود.
حجتالاسلام غریبرضا در ادامه به ضرورت تصحیح مسیر کنفرانس وحدت اسلامی اشاره کرد و گفت: نکته دیگر در این بحث تحول اساسی در کنفرانس وحدت اسلامی است؛ ما یک ظرفیت بینالمللی بسیار بزرگی داریم که حداقل ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر از سراسر دنیا در ایران جمع میشوند و پیرامون وحدت اسلامی گفتوگو میکنند اما الان بعد از گذشت بیش از ۳۰ سال از برگزاری این کنفرانس، روند به این شکل تبدیل شده که این کنفرانس محل عرضه ۱۰ دقیقهای مقاله که معمولاً با کمبود وقت مواجه میشوند و نشستهای جانبی و مصاحبههایی پراکنده شده است.
* ضرورت بازنگری در کنفرانس وحدت اسلامی و تبدیل شدن مجمع تقریب به اتاق جنگ با تکفیر و تفرقه
وی با طرح این سوال که آیا واقعاً اهداف بلند وحدت اسلامی با حضور اینها محقق میشود، افزود: به عقیده من کسانی باید در این جلسات و کنفرانسها حضور پیدا کنند که در طول سال پرچم وحدت اسلامی را برداشته باشند و با تمام وجود در این مسیر مبارزه کرده باشند و هر کدام از اینها در مناطق جغرافیایی خودشان طرح و راهبرد و نقشه راه وحدت اسلامی را ترسیم کرده باشند و این مسیر را کاملاً طی کنند و در پایان سال دور هم جمع شوند و گزارش یکسال نبرد را بیان کرده و نقشه راه نبرد سال بعد را بگیرند.
مدیر موسسه گفتوگوی دینی با بیان اینکه ارسال مقالات امروزه از طریق الکترونیک خیلی راحت است و نیاز به هزینههای سنگین نیست، تاکید کرد: واقعاً اگر با این نگاه افراد گزینش شوند و برنامهریزی شود و مجمع تقریب به یک اتاق جنگ واقعی با جریان تکفیر و تفرقه تبدیل شود، در نگاه همه نسبت به وحدت تحول ایجاد میشود لذا ما باید عملیتر از این ظرفیت بهرهبرداری کنیم و پیشنهاد من این است که روند فعلی کنفرانس وحدت کنار گذاشته شود و یک روش پویا مبتنی بر عملگرایی و بازنگری عملکرد سالانه افرادی که محور بودند و نقشه سال آینده طراحی شود و فضای نقشه و مبارزه با این جریانها به شکل واقعی تبدیل شود.
حجتالاسلام حمیدرضا غریبرضا در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا دیپلماسی وحدت تنها متوجه مجمع تقریب است، گفت: نباید یک نهاد متولی صدردصدی دیپلماسی وحدت باشد، دیپلماسی وحدت به اعتقاد من وقتی محقق میشود که حداقل برای همه اقشار و نهادها اعم از حکومتی و غیرحکومتی برنامه داشته باشیم اما دو نهاد مرکزی هستند که نقش مهمی در تحقق دیپلماسی وحدت دارند یکی وزارت خارجه و دیگری مجمع تقریب مذاهب اسلامی است.
* وزارتخارجه هنوز احساس نکرده که در تحقق دیپلماسی وحدت وظیفه ذاتی دارد
وی افزود: اما هنوز وزارت خارجه احساس نکرده است که در تحقق دیپلماسی وحدت یک وظیفه ذاتی دارد در حالی که به اعتقاد من باید یک ترکیبی بین دو نهاد مجمع تقریب و وزارت خارجه در نظر گرفته شود و تقسیم کار جدی انجام شود.
غریب رضا در این راستا مثالی زد و گفت: در کشور عربستان وقتی قرار است یک گروه دیپلماسی به کشورهای مختلف از جمله کشورهای اسلامی برود حتماً یک روحانی عربستانی همراه آنها هست که حداقل کاری که میکند این است که برای این گروه دیپلمات نماز جماعت برگزار میکند و در آن کشور به شکل خاص با علمای دینیشان صحبت میکند و پشتیبانیهای مادی و معنوی برای ترویج تفکر وهابیت را فراهم میآورد و بسترسازی و فضا ایجاد میکند.
وی افزود: همچنین در مقابل، اجرای سیاستهای بینالمللی عربستان از طریق مؤسسه دینیشان تأیید و ترویج میشود که به طور مثال در مسئله سوریه علمای وهابی با دادن فتوای جهاد بسیاری را تشویق و ترغیب کردند سیاستهای آل سعود را در سوریه محقق کنند.
مسئول موسسه گفتوگوی دینی با طرح این سوال که نهاد دیپلماسی ایران برای تعامل با حوزه علمیه یا مجمع تقریب مذاهب چه برنامهای داشته و دارد، تصریح کرد: اساساً آیا شده است از طرف اتاقهای فکر بینالمللی جمهوری اسلامی تکلیف شده باشد که با حوزه و مجمع تقریب چگونه تعامل داشته باشند؛ بله ممکن است در موارد خاصی وزارت خارجه میزبان گروهها علمایی هم شده باشد اما این باید تبدیل به یک راهکار شود و معاونتی برای دیپلماسی وحدت در وزارت خارجه تشکیل شود و این دیدگاهی است که مقام معظم رهبری دارند و در حقیقت پیامی که به آیتالله اراکی دادند تحول ساختاری نه تنها در مجمع تقریب بلکه در وزارت خارجه را میطلبد.
* ضرورت ایجاد رشته «دیپلماسی وحدت» با همکاری دانشکده وزارت خارجه و دانشگاه مذاهب اسلامی
وی به یکی از نمونههای ممکن برای همکاری بین مجمع تقریب مذاهب اسلامی و وزارت خارجه اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال برای همکاری بین وزارت خارجه و مجمع تقریب معاونت آموزش و پژوهش وزارت خارجه که دانشکدهای دارد میتواند با همکاری پژوهشگاه و دانشگاه مذاهب اسلامی مجمع تقریب «رشته دیپلماسی وحدت» را تأسیس کنند و در سطح دکترا فارغالتحصیلانی داشته باشیم که تخصصشان دیپلماسی وحدت باشد و وحدت اسلامی را و جهان اسلام را بشناسند و عرف دیپلماتیک و فوت و فنهای یک دیپلمات حرفهای را بلد باشند و کارشان در تیمهای دیپلماتیک این باشد که این هدف را محقق کنند و کم نیستند افرادی که در حوزه و دانشگاه در این زمینهها تخصص دارند و علاقهمند هستند و اگر چنین رشتهای ایجاد بشود یکی از رشتههای پرجاذبه وزارت خارجه خواهد بود.
حجتالاسلام غریبرضا در پایان تاکید کرد: دیپلماسی وحدت نباید مثل مفاهیم دیگر که مقام معظم رهبری به درستی تشخیص دادند و در حقیقت ثمره سالیان سال تفکر تمدنی ایشان بوده و بار رسانهای پیدا کرد و از اذهان دور شد، باشد.
وی افزود: نباید دیپلماسی وحدت دچار روزمرگی و آسیبهای دیگر شود و باید این را زنده نگه داریم و مطرح کنیم چرا که سالیان سال مقام معظم رهبری در عرصه وحدت نظریهپردازی کرده و به میدان عمل آمدند و این مفهوم چکیده پروژه فکری تمدنی مقام معظم رهبری در حوزه تحقق وحدت اسلامی است لذا خیلی سنگین باید این مفهوم را به دست بگیریم و برای شکافتن ابعاد علمیاش تلاش کنیم چه اینکه دکترین دیپلماسی وحدت میتواند تبدیل به دکترین نظام جمهوری اسلامی در حوزه وحدت اسلامی شود و نباید به سادگی از کنارش بگذریم و دچار فراموشی و غبارگرفتگی شود.
منبع: فارس- گفتگو از سجاد اسلامیان