به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان ) یحیی یثربی، مترجم قرآندرباره مشکلات ترجمههای قرآن گفت: در رابطه با ترجمههای قرآن چند اشکال در آنها وجود دارد، یکی اینکه قرآن را به زبان فارسی ترجمه میکنیم تا مردم با معنا، مفاهیم و آموزههای آن آشنا شویم، ولی عملاً ما به این نتیجه نرسیدیم. اکنون سالهاست قرآن ترجمه میشود، در حالی که در گذشتههای دور قرآن و ترجمه آن چاپ نمیشد و به دست مردم نمیرسید، اما اکنون ترجمهها چاپ شده و به دست مردم میرسد.
وی افزود: در حال حاضر قرآن به همراه ترجمه آن به صورت جزء جزء و یا شصت پاره و … مجلد شده و در مجالس و محافل در دسترس مردم قرار میگیرد، اما مردم کاری به معنی قرآن ندارند؛ از این رو یک اشکال این است که ترجمهها به منظور ارتباط مردم با معنی قرآن ترجمه میشوند، اما عملاً این اتفاق نیفتاده است.
یثربی ادامه داد: شاید تاکنون میلیونها نسخه ترجمه قرآن چاپ شده است اما به همین نسبت نتوانستهایم مردم را با معنی قرآن آشنا نکردهایم. این سؤال مطرح میشود که چرا این اشکال مهم پیش آمده است، چرا یک کتاب از زبان بیگانه به عنوان مثال بینوایان ویکتور هوگو ترجمه میشود و مثلاً اگر صدهزار نسخه چاپ شده باشد، چند میلیون نفر آن را میخوانند؟ در حوزه قرآن هم میلیونها نسخه ترجمه قرآن چاپ شده، اما کسی با معنی آن کار نداشتهاند، پس برای چه ترجمه میکنیم؟!
این مترجم قرآن با بیان اینکه ترجمه برای ارتباط مردم با آن انجام میشود، تأکید کرد: منظور از ترجمه آشنایی توده مردم است، وگرنه باسوادها، مفسران و مجتهدان و … زبان عربی میدانند و نیازی به ترجمه ندارند و از میان آنها نیز کسی به ترجمه مراجعه نمیکند و در مواردی هم به تفسیر و نه ترجمه مراجعه میکنند.
وی بار دیگر بر استفاده از ترجمههای قرآن تأکید کرد و گفت: خوب است به مناسبت ماه مبارک رمضان این موضوع بررسی شود و قدری فکر کنیم که چرا ترجمه میکنیم، ترجمه در هر زبانی برای این است که مردم و مخاطبان آن متن را با زبان خود بیاموزند و بخوانند. چرا با وجود این همه ترجمه قرآن به زبان فارسی، هنوز آیه قرآن به زبان فارسی در زبان مردم نداریم، مردم وقتی با هم گفتوگو میکنند شعر حافظ، سعدی و مولانا را میخوانند، مثل از ملا نصرالدین میآورند، اما ترجمهای از قرآن در میان گفتوگوهایشان یافت نمیشود و این موضوع جانیفتاده است.
یثربی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا با وجود ترجمههای فراوان قرآن به زبان فارسی در این زمینه موفق نبودیم، تصریح کرد: به نظر من دو اشکال نگذاشته است تا در این زمینه موفق شویم، یکی اینکه ترجمه روان و به زبان مردم نداریم، همانطور که در قرآن آمده است، ما قرآن را به زبان مردم درنیاوردیم که ترجمهها را بفهمند، ترجمه را که میخوانند از خواندن آن دلزده میشوند. اشکال دیگر این است که علما و مربیان مردم را به فهم قرآن تشویق نمیکنند، بلکه به انجام دادن کاری به دلیل ثواب آن تشویق میکنند. من منکر ثواب خواندن روخوانی قرآن نیستم، اما این روخوانی باید همراه با ترجمه باشد.
وی قرآن را قانون اساسی جهان اسلام معرفی کرد و گفت: اگر قانون را بخوانیم و چیزی از آن یاد نگیریم، زشت است. اگر قرآن را با لهجه و تجوید و … درست بخوانیم، اما عمل نکنیم و فهم نداشته باشیم، ثواب آن در مقابل فهم بسیار محدود خواهد بود. تدبر در قرآن و اندیشیدن در مضمونهای آن دستور قرآن است، در حالی که ترجمه روان و خوشایند نداریم که مردم آن را به راحتی بخوانند از سوی دیگر مشکل اصلی در این راستا نبود آموزش در مدرسه، دبیرستان و دانشگاه و … است.
یثربی در ادامه عنوان کرد: ترجمهها از نظر زبانی و ادبیاتی دچار مشکل هستند و دلیل این امر نیز این است که انگیزه مترجمان این است که فکر کردهاند که نباید ترجمه کنند و اگر دست به این کار میزنند باید عین کلمه را برگردانند، در صورتی که ترجمه درست قاعدهای دارد که باید رعایت شود، وقتی از انگلیسی متنی را به فارسی ترجمه میکنیم، معادل آن را در زبان فارسی پیدا میکنیم و به صورت روان ترجمه میکنیم. به عنوان مثال در عربی اول فعل و سپس فاعل میآید و درست نیست در زبان فارسی نیز به همین صورت ترجمه شود، در حالی که دقت کافی در این زمینه نمیشود.
وی افزود: برخی از مترجمان در حوزه ترجمه قرآن این نگرانی و ترس را دارند که ممکن است جسارتی نسبت به قرآن کنند، قاعده معروف ترجمه را که در ترجمه متون دیگر به کار می رود، به کار نبستهاند و خلاف قاعده عمل کردهاند و همین امر سبب ارائه ترجمه ضعیف از قرآن شده است، به عنوان مثال در آیات مربوط به ذبح گاو بنیاسرائیل که در ابتدا نمیخواستند گاو را ذبح کنند، در نهایت به آن راضی شدند که یک مترجم آن را این گونه ترجمه کرده است؛ «و آن گاو را سر بریدند، اما نزدیک بود نباشند کنندگان»، در حالی که ترجمه روان آن به این صورت است؛ «گاو را سر بریدند اما چیزی نمانده بود که نبرند»، ترجمه نخست برای چه کسانی است، کسی این گونه صحبت نمیکند. از این رو به دلیل رعایت حرمت قرآن، قواعد ترجمه را روی متن قرآن پیاده نکردهاند. در صورتی که اگر احترام قرآن را نگه میداریم، باید به گونهای ترجمه شود که مردم آن را بفهمند و به راحتی بخوانند.
یثربی ادامه داد: موارد زیادی در قرآن است که به دلیل همین وابسته بودن به کلمه کلمه بودن به این صورت ترجمه کرده و جمله را در نظر نگرفتهاند. مثلاً «إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ» را برخی «اگر بودید شما راستگویان»، کسی در زبان فارسی این گونه صحبت نمیکند و باید به صورت «اگر راست میگویید» ترجمه شود.
وی در ادامه دلیل این موضوع را نبود نقدهای علمی در مراکز دانشگاهی و حوزوی دانست و گفت: متأسفانه نقد به قدر کافی انجام نمیشود و برخی نقدهایی هم که صورت میگیرد، با واکنش بد برخی مترجمان مواجه میشود. به عنوان مثال یکی از ترجمههای معروف که توسط فردی نقد شده بود و این نقد بسیار ظریف و علمی هم بود، با واکنش بد مترجم مواجه شد. در حالی که براساس سفارش معصومین(ع) ستایش و مدح یک اثر یا فرد چندان ارزشمند نیست و نقد مورد تأکید قرار گرفته است؛ از این رو باید ایرادات و اشکالات آن روشن شود تا فرد نسبت به رفع آنها اقدام کند.
این مترجم قرآن با بیان اینکه نقد هر چه قویتر باشد، اثرگذارتر است، یادآور شد: تا وقتی که رفتار نقد به این صورت باشد، نقد علمی انجام نخواهد شد و پیشرفتی در حوزه ترجمه قرآن را شاهد نخواهیم بود، در حالی که نقد احترام است و نه توهین. هدف نقد این است که اگر خطا و ایرادی در ترجمه رخ داده، روشن شود و این ایراد برطرف شود.
منبع: ایکنا