تاریخ انتشار :

شیعیان بنگلادش

گسترش اسلام در این منطقه از راه تجارت، تبلیغ و عرفان بوده است نه به زور شمشیر

مهم ترین مراکز تبلیغی و مذهبی شیعیان در بنگلادش را حسینیه ها تشکیل می دهند. یکی از خدمات بزرگی که علمای مهاجر ایرانی به شبه قاره هند در طول تاریخ ارا ئه کردند، نهضت تأسیس حسینیه هایی بود که مرکز فعالیت شیعیان قرار گرفته و در تمام ایام سال و بخصوص از ابتدای محرم تا هشتم ربیع الاول، مراسم مختلفی در آنها برگزار می گردد.

download (1)

 

به گزارش رهیافتگان (پایگاه جامع مبلغین و تازه مسلمانان )،بنگلادش جمعیتی بالغ بر یکصد و چهل میلیون نفر را در خود جای داده است. طبق آمار ۳/۸۸ درصد از این جمعیت را مسلمانان تشکیل می دهند که اکثریت آنها حنفی مذهب هستند. ۸۵ درصد جمعیت بنگلادش در بیش از ۶۸ هزار روستای این کشور زندگی می کنند. از این جمعیت، سهم شیعیان اندک بوده و قریب ۱۶ تا ۲۰ هزار نفر تخمین زده می شوند. قانون اساسی این کشور آزادی کامل مذاهب و فعالیت های فرهنگی را برای همه اقلیت ها تضمین نموده است. در ۲۲ آوریل ۱۹۸۸ عبارت -«بسم الله الرحمن الرحیم-» در ابتدای قانون اساسی این کشور قرار گرفت و در ژو ئن ۱۹۸۸ در اصلاحیه قانون اساسی، اسلام دین رسمی کشور معرفی شد. از نکات قابل توجه و متمایز بنگلادش با سایر کشورهای شبه قاره، همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و پیروان سایر ادیان اصیل و ریشه دار با یکدیگر است. گفته می شود علت این مهم، گسترش اسلام در این منطقه از راه تجارت، تبلیغ و عرفان بوده است نه به زور شمشیر.

سابقه جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) در اعتقادات و فرهنگ مردم

اسلام از همان ابتدای ظهور توسط بازرگانان و مبلّغان مذهبی وارد بنگلادش شد، اما صوفیان و عرفای اسلامی نیز در قرن های بعد به طور گسترده در این سرزمین برای تبلیغ اسلام نقش به سزایی ایفا نمودند و بسیاری از مردم ستمدیده-« بودایی مذهب و طبقات پایین هندو مذهب در آن دوران، به اسلام گرایش پیدا کردند. پس از فتح بنگال توسط مسلمانان در پایان قرن دوازدهم میلادی و در زمان حکومت سلاطین مغول (۱۲۰۵۱۷۵۷)، مسلمانان در این سرزمین جایگاه مهمی را به دست آوردند. همه صوفیان و عرفا که در این سرزمین تبلیغ اسلام می کردند از محبان اهل بیت(علیهم السلام) بودند. از سوی دیگر، همه مبلّغان، فاتحان و حاکمان مسلمان بنگالی تحت تأثیر زبان، ادبیات و فرهنگ ایرانی بودند. از ابتدای قرن سیزده میلادی زبان فارسی برای مدت شش قرن به عنوان زبان رسمی بنگلادش رواج داشته است و به همین علت، چون ایران بزرگ ترین پایگاه مذهب تشیع بود، ساکنان این سرزمین تحت تأثیر مذهب تشیع نیز قرار داشتند. این امر باعث شد که فرهنگ و اعتقادات مردم مسلمان بنگال به طور گسترده تحت تأثیر فرهنگ ایرانی و شیعه باشد و همیشه اهل بیت(علیهم السلام) در فرهنگ مردم این سرزمین، جایگاه و نفوذ بنیادی داشته باشند.

درخصوص مسیر ورود اسلام و تشیع به کشور بنگلادش نقل قول های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند اسلام از بندر چیتاگنگ و از طریق اقیانوس هند وارد این منطقه شده است. عده ای کشور هند و شهر کلکته را مسیر حرکت اسلام و تشیع می دانند و گروهی هم خراسان در دوران امام رضا(علیه السلام) را دروازه-« ورود اسلام و تشیع به شبه قاره هند و این کشور دانسته اند. با بررسی های به عمل آمده هر سه نظریه فوق می تواند درست باشد.

بین آثار ادبی ترجمه شده از زبان فارسی و نوشته های مهمی که با بهره گیری از کتاب های فارسی به چاپ رسیده، واقعه کربلا دارای برجستگی خاصی است. داستان هایی به صورت منظوم که به زبان بنگالی -«پونتی-» نامیده می شود، بین مردم مسلمان، اعم از شهرنشین و روستایی و با سواد و بی سواد محبوبیت فراوانی داشت. پونتی ها با آهنگ و وزن خاصی در مراکز اسلامی، مساجد و منازل شخصیت های مهم خوانده می شد. مهم ترین عنوان پونتی ها را واقعه کربلا تشکیل می داد که عشق به اهل بیت(علیهم السلام) را در بین مردم زنده نگه می داشت.

در ادبیات نو بنگلادش، اولین بار فردی که به واقعه کربلا چهره-« ادبی داد، میر مشرف حسین بود که در اواخر سده-« نوزدهم می زیست. او بیان واقعه کربلا را به صورت یک داستان بزرگ به رشته تحریر درآورد. هر چند وی حقایق تاریخ را کاملاً رعایت نکرد و بعضی از موضوعات تحریف شده را نیز بر آن افزود، ولی نسبت به اصل واقعه علاقه و تعصب خاصی از خود نشان داد. وی در بخشی از این کتاب خود آورده است: محمد حنفیه، برادر امام حسین(علیه السلام) به دمشق رفت و در جنگ با مروان، وی را کشت و حضرت امام سجاد و خانواده حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) را از قید اسارت نجات داد. به هر حال، وی این داستان را با احساسات و عشق کامل به اهل بیت(علیهم السلام) نوشت. محبوبیت این داستان بین مردم مسلمان باسواد و بی سواد، آن قدر عمیق می باشد که در تاریخ ادبیات بنگال بی نظیر است. در همین رابطه، کتاب دیگری به نام -«بیشاد شیندو-» (دریای غم) وجود دارد، که در مراکز و منازل و جلسات مهم در روستاها و شهرها خوانده می شود. به این ترتیب که یک نفر آن را می خواند و ده ها نفر گوش داده و اشک می ریزند. این وضعیت تا اواسط دهه شصت قرن بیستم ادامه داشت. از مظاهر فرهنگی دیگر مسلمانان بنگلادش، برگزاری نمایش نامه و شبیه خوانی در خصوص واقعه کربلاست که در فرهنگ بنگالی با نام -«زاتر-» (عزیمت) از آن یاد می شود. اجرای نمایش نامه زاترا تا پایان دهه هفتاد قرن بیستم در روستاهای بنگلادش رایج بود. البته از اوایل دهه شصت این گونه نمایش نامه ها در سطح شهر از رونق افتاد. به هر حال، -«زاتر-» در مورد واقعه کربلا دارای دو قسمت است. قسمت اول، مربوط به محرم است که با شهادت حضرت امام حسین(علیه السلام) پایان می یابد و قسمت دوم آن، مربوط به پس از واقعه عاشورا و سرنوشت خانواده امام حسین(علیه السلام) و امام زین العابدین(علیه السلام) است. مردم با دیدن این نمایش نامه و درک مظلومیت امام حسین(علیه السلام) سوگوار می شوند. در مورد واقعه کربلا سروده ای خاصی به نام -«زاری-»، که کلمه ای فارسی است، نیز نوشته اند، که طلاب مدارس دینی در مراسم مختلف بدون استفاده از موزیک آن را می خواندند. -«زاری-» جزء سرودهای بومی محسوب می شود.

تا پایان دهه شصت قرن بیستم که جو مذهبی در بنگلادش کاملاً حاکم بود، همه مسلمانان اعم از باسواد و بی سواد، اعتقاد به -«پنج تن پاک-» داشتند؛ یعنی پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله)، امام علی (علیه السلام)، حضرت فاطمه(سلام الله علیها)، امام حسن و امام حسین(علیه السلام) را بهترین بندگان برگزیده خدا می دانستند. تا اوایل دهه شصت یکی دیگر از برنامه های فرهنگی مردم روستایی، به ویژه در جنوب بنگال، صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) و اهل بیت(علیهم السلام) بود. در میان اعضای اهل بیت(علیهم السلام)، حضرت فاطمه(سلام الله علیها) نزد مردم بنگال دارای محبوبیت خاصی می باشد. در گذشته، آن حضرت را با احترام و محبت، گاهی به عنوان -«مادر فاطمه-» و -«بی بی فاطمه-» ذکر می کردند که البته هنوز این عادت از بین نرفته است. زمانی هم ایشان را به عنوان -«مادر فاطمه، مادر جهانیان-» ذکر می کردند که این امر در حال حاضر چندان رایج نمی باشد.

در مورد جنگ های حضرت علی(علیه السلام) نیز داستان های عامیانه فراوانی در افواه مردم وجود دارد که بیشتر آنها ساختگی است. مثلاً، گفته اند: آن حضرت با -«کالی-»، یکی از خدایان هندو که زن است جنگید و او را شکست داد. این داستان ها که به صورت نثر نوشته شده، هرچند ساختگی است، اما ناشی از محبت آنان به حضرت علی(علیه السلام) می باشد.

سنت سوگواری و عزاداری و مرثیه خوانی در زمان حکومت مغول از هند وارد این سرزمین شد و سپس با حضور روحانیان ایرانی گسترش یافت و رفته رفته به یک فرهنگ سنتی در میان مردم تبدیل شد، به گونه ای که سنی ها تحت تأثیر شیعیان نیز در گرامیداشت چنین مراسمی سهیم شدند. سوگواری، مرثیه خوانی و خواندن مقتل کربلا در ادبیات بنگالی ریشه دوانیده و حتی در دوره-« معاصر نیز مرحوم قاضی نذرالاسلام ، شاعر ملی بنگلادش، در زمینه-« محرم، عاشورا و شهید کربلا شاهکارهایی را آفریده که جزء افتخارات ادبیات این زبان محسوب می شود. قاضی نذرالاسلام در شاهکار خود، شعر -«محرم-»، با استفاده از الفاظ عربی و فارسی و صحنه نگاری از وقایع عاشورا، چنان هنرآفرینی کرده که به این شعر ویژگی جاودانی بخشیده اند. در شعر -«محرم-» مظلومیت انسان های پاکباخته به تصویر کشیده شده و ایستادگی و ظلم ستیزی را برای امت اسلامی به همراه دارد. ۱٫ نام گذاری فرزندان، خیابان ها و محله ها

سنی مذهب های بنگلادش اغلب از اسامی ا ئمه اطهار(علیهم السلام)، پیشوندهای میر، میرزا، سید، بی بی و بیگم برای نام گذاری فرزندانشان استفاده می کنند. اسامی و القابی نظیر کنیز فاطمه، کنیز بتول، و اسامی ا ئمه(علیهم السلام) نیز در بین مردم این کشور به وفور یافت می شود. اسامی خیابان ها و محله هایی نظیر میرپور، سیدپور، و محله هایی به نام کربلا و … نیز قابل ملاحظه است.

۲٫ برگزاری مراسم عزاداری خامس آل عبا(علیه السلام)

شهادت امام حسین(علیه السلام) به نحوی برجسته و بارز در اعتقادات و باورهای دینی مردم بنگلادش جای دارد. شهروندان این کشور، اعم از سنی مذهب و هندو مسلک و شیعیان، همه و همه در این مراسم شرکت می کنند؛ علامت ها، سیاه کوبی ها و نشانه های عزاداری امام حسین(علیه السلام) را می بوسند و برای خود و فرزندانشان از آن حضرت حاجت می گیرند. نفوذ این اعتقادات به حدی است که دولت بنگلادش روز دهم محرم را تعطیل عمومی اعلام کرده و در شهر داکا مکانی را به نام -«سرزمین کربل-» مشخص نموده است تا در روز عاشورا دستجات عزادار در آنجا گرد هم آیند.در این کشور هیأت روِیت ماه به منظور تعیین زمان دقیق روز شهادت امام حسین(علیه السلام )همانند تعیین زمان عید فطر) حساسیت زیادی به خرج می دهد.

رقم چند هزار نفری شیعیان در مقابل بیش از یکصد و چهل میلیون جمعیت این کشور، شاید از نظر تعداد اصلاً قابل ملاحظه نباشد، ولی نفوذ اهل بیت(علیهم السلام) و پیشینه تاریخی — فرهنگی این کشور گویای عمق اعتقاد مردم به عاشورا و امام حسین(علیه السلام) است. شیعیان در کشور بنگلادش در نقاط مختلف پراکنده هستند. قریب سه تا پنج هزار نفر از این جمعیت در داکا (پایتخت) زندگی می کنند که اغلب بسیار محافظه کار بوده و به جز تعداد انگشت شماری، مابقی دارای وضعیت اقتصادی خوبی نیستند. آنها در قالب چند حسینیه، امام باره و هیأت عزاداری فعالیت مذهبی خویش را انجام می دهند.

در آستانه روز عاشورا معمولاً رئیس جمهور، نخست وزیر و رهبران احزاب با صدور اطلاعیه های گوناگون از مسلمانان می خواهند تا اعمال خود را با روح ایثار، گذشت و فداکاری عجین نمایند. گروه های مذهبی و سیاسی گوناگون در این روز برنامه های متفاوتی از قبیل عزاداری و تعزیه خوانی در پایتخت و دیگر شهرهای بنگلادش برگزار می کنند.

در روز عاشورا تلویزیون رسمی بنگلادش و سایر کانال های تلویزیون های خصوصی، برنامه هایی ویژه عاشورا پخش می کنند و از پخش برنامه های شاد و مفرّح خودداری می نمایند. روزنامه ها هم مقالات ویژه ای در بیان اهمیت این روز منتشر می نمایند.

خالده ضیاء ، نخست وزیر سابق بنگلادش، در پیام خود به این نکته اشاره کرده بود که عاشورا نقطه عطفی در تاریخ اسلام است. چند واقعه اساسی بر اهمیت این روز افزوده است؛ از جمله اینکه نوه پیامبر بزرگ اسلام(صلی الله علیه واله) شهادت را در این روز در صحرای کربلا به آغوش کشید؛ او قربانی شد تا پرچم واقعیت، عدالت و جاوید عقاید اسلام، برافراشته بماند و نکات انحرافی پیش آمده در دین را اصلاح کند. بر ماست که از حماسه عاشورا درس بگیریم و در مسائل اجتماعی، نظیر برپا داشتن صلح و دوستی در کشور و مقابله با بی عدالتی، دروغ گویی و دشمنی و عداوت به پا خیزیم.

خبرگزاری بنگلادش از قول خانم خالده ضیاء خبری را مبنی بر ضرورت آموزش عاشورا در متون دروس اجتماعی مدارس و دانشگاه ها نقل کرده بود.

عاشورا، به عنوان یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ اسلام، وقایع درخشان و درس های آموزنده ای را در خود جای داده است و از همه مهم تر اینکه امام حسین(علیه السلام) برای نشر حقایق شهادت را پذیرفت. منطقه ای به نام -«مانیک گنج-» در ۶۵ کیلومتری داکا، هر عاشورا میزبان بیش از یکصد هزار نفر عزادار امام حسین(علیه السلام) می باشد. حسینیه -«غارپور-»، یکی از حسینیه های مشهور کشور بنگلادش که زیر نظر صوفیان اداره می شود و از قدمتی زیاد برخوردار است، در این منطقه قرار دارد. مراسم دهه اول ماه محرم در این حسینیه با جمعیتی کثیر و مشتاق برگزار می گردد. البته در روز دهم محرم این مراسم جلوه ای خاصی به خود می گیرد؛ چراکه جمعیتی بیش از یکصد هزار نفر از سراسر بنگلادش به آنجا عزیمت می کنند تا در مراسم عزاداری در آن منطقه شرکت کنند.

در این مراسم معمولاً چند تن از شخصیت های برجسته دینی سخنرانی می کنند و به دنبال آن نوحه خوانی و عزاداری به سبک و روش خاص بومیان و با فریاد -«وای حسین-»، -«وای امام-» ادامه می یابد. گفته می شود صوفیان دارای ۲۶ مرکز و مقرّ تبلیغی و ارشادی در بنگلادش هستند که همه اعضای آنها با جدیت و علاقه در این مراسم حضور می یابند.

شاید به جرت بتوان گفت حضور بیش از یکصد هزار نفر در مراسم عاشورای حسینی، از کم نظیرترین اجتماعات در سرتاسر جهان است.

۳٫ علاقه مندی به اهل بیت(علیهم السلام)

غالباً خطبه های نماز جمعه مساجد اهل سنت در کشور بنگلادش با سلام و درود بر پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) و خاندان مطهرش شروع می شود. آنها از پنج تن آل عبا به نیکی یاد کرده و به آنها سلام و درود می فرستند. ا ئمه جمعه در خلال بیان خطبه ها، کرامت ها و حسن خلق های اهل بیت(علیهم السلام) را تبیین کرده و مستعمان را به پیروی از سیره آنان تشویق می نمایند. آنان در ایام عاشورا خطبه های خود را به واقعه کربلا معطوف می دارند. ۴٫ اعتقاد به وجود امام مهدی(عجل الله تعالی)

مسلمانان بنگلادش به وجود منجی عالم بشریت که از سلاله-« رسول اکرم(صلی الله علیه واله) می باشد، معتقد هستند. آنان باور دارند که روزی این منتقم واقعی ظهور نموده و جهان را در حالی که مملو از ظلم و جور شده است پر از عدل و قسط خواهد کرد. تنها تفاوت آنان با عقاید امامیه این است که معتقدند هر وقت خداوند صلاح بداند او متولد خواهد شد. آنان غیبت حضرتش را به خوبی درک نکرده اند.

مسلمانان بنگلادش شب نیمه شعبان را به عنوان -«شب برات-» (دقیقاً همین عبارت) می شناسند و در آن شب دست نیاز به سوی قادر بی نیاز دراز می نمایند و از او می خواهند تا گناهان آنها را بخشیده و از جرمشان درگذرد. آنان برای آمرزش گناهان خود و درگذشتگانشان و کسب موفقیت های مادی و معنوی دست به دعا برداشته و به مناجات می پردازند. بیشتر مسلمانان این روز را روزه می گیرند. نیمه شعبان از چنان اهمیتی در کشور بنگلادش برخوردار است که شورای روِیت هلال ماه، که یک تشکیلات رسمی و دولتی است، شروع دقیق ماه شعبان و به دنبال آن تعیین رسمی و دقیق روز نیمه شعبان را گواهی داده و آن را تأیید می کند. این روز در کشور بنگلادش تعطیلی رسمی می باشد.

به اعتقاد اهل سنت بنگلادش، شب برات پس از شب قدر، مهم ترین شب سال برای راز و نیاز و دعا به درگاه خداوند برای پذیرش توبه و بخشش است.

ترکیب جمعیت شیعیان

شیعیان از نظر تیره و نژادی، خود را به دو گروه -«بیهاری-» و -«بنگالی-» تقسیم می نمایند. بیهاری که در اصل باید به اهل بیهار در هند اطلاق شود، به همه-« شیعیان اصیل و باسابقه بنگلادش، شامل تمامی مهاجران به این کشور در طول تاریخ، اعم از پاکستانی و هندی، گفته می شود که با زبان اردو تکلم می کنند. در مقابل آن، وقتی از شیعیان بنگالی سخن به میان می آید منظور مردمانی بنگالی الاصل هستند که به زبان بنگالی سخن گفته و غالباً از مستبصرین (تازه شیعه شدگان) تشکیل می شوند. البته این تقسیم بندی مورد تأیید بخش قابل ملاحظه ای از شیعیان نیست؛ بخصوص قسم اول، که آنها هم خود را بنگالی نامیده و از انتساب خویش به بیهار رنجیده خاطر می شوند. بین این دو گروه قدری اختلاف سلیقه و روش وجود دارد که گاهی اوقات موجب جدال و کشمکش لفظی بین آنها شده و تا حد زیادی باعث تنش و مشکل می گردد. شیعیان بنگالی معتقدند که آنها بیشترین فعالیت را برای ترویج تشیع به کار گرفته اند و طبق آمار موجود، حیطه تبلیغات آنان بسیار گسترده تر از بیهاری هاست.

البته طبق اطلاعات موجود، در هریک از دو گروه مذکور افرادی بسیار فعال و دلسوز وجود دارند که از هیچ کوششی در راه ترویج عقاید حقه خویش فروگذار نیستند. از سوی دیگر، افرادی هم هستند که به دنبال گذران زندگی خود بوده و فقط عنوان تشیع را با خود دارند.

پراکندگی شیعیان

با اینکه کشور بنگلادش دارای وسعت زیادی نیست و مساحت آن ۱۴۷۵۷۰ کیلومتر مربع می باشد، ولی شیعیان دارای تراکم بسیار متفاوتی در این منطقه هستند. بیشترین تعداد شیعیان، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد آنها در داکا زندگی می کنند. آنها اکثراً در منطقه داکای قدیمی و در محله-« حسینیه دالان زندگی می کنند و مناطق محمدپور و میرپور داکا در رتبه های بعدی قرار دارند. در بین شهرستان ها و سطح کشور، پس از داکا بیشترین جمعیت شیعیان در غرب و جنوب غربی این کشور و در اطراف شهر کولنا، مرز هند و در مسیر کلکته زندگی می کنند.

در تقسیم بندی دیگری، شیعیان بنگلادش به دو گروه -«اصیل-» و -«مستبصرین-»(تازه شیعه شدگان) تقسیم می شوند. شیعیان اصیل نیز شامل سادات، غیرسادات و خوجه های اثناعشری می شوند. سادات بیشتر در مرکز کشور بنگلادش(داکا) ساکن هستند و تعدادی از آنها هم در شهرهای رنگپور، سیدپور، سیلهت، چیتاگنگ و کولنا پراکنده اند. شعیان غیر سادات هم در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند. خوجه های اثنا عشری هم همانند سایر شیعیان پیش از استقلال بنگلادش (۱۹۷۲ م) از هند و پاکستان غربی آمده اند و جمعیت قابل ملاحظه ای بودند. قابل ذکر است که غالب شیعیان اصیل اردو زبان هستند و همه مراسم مذهبی خود را به زبان اردو برگزار می کنند.

اکثر قریب به اتفاق مستبصرین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و آشنا شدن با شخصیت حضرت امام خمینی(ره) روی به تشیع آوردند. مستبصرین تعصب بیشتری به اعتقادات خویش دارند و در تبلیغ، از شیعیان اصیل فعال تر هستند. آنان حدود نیمی از کل جمعیت شیعیان بنگلادش (هفت هزار نفر) را تشکیل می دهند. در حالی که طبق همین آمار، جمعیت شیعیان اصیل هشت تا نه هزار نفر برآورد می شود. در بین مستبصرین افراد تحصیلکرده دانشگاهی و باسواد بیشتر دیده می شود و برخی از آنها به دلیل مشکلات خانوادگی و به خاطر حفظ مشاغل اداری در ابراز شیعه بودن تقیه می کنند.

در نهایت، می توان گفت: شیعیان اصیل در مناطق کولنا، رنگپور، سیدپور، راجشاهی، چیتاگنگ، داکا (مناطق داکای قدیم، میرپور، محمدپور، پلتن، مگ بازار) ساکن هستند و مستبصرین در مناطق جیسور، سات خیرا، شارشا، کولنا، نورائیل، غازی پور، بوگرا، راجشاهی، داکا (مناطق میرپور، محمدپور و تنگی.)

مراکز تبلیغی شیعیان

مهم ترین مراکز تبلیغی و مذهبی شیعیان در بنگلادش را حسینیه ها تشکیل می دهند. یکی از خدمات بزرگی که علمای مهاجر ایرانی به شبه قاره هند در طول تاریخ ارا ئه کردند، نهضت تأسیس حسینیه هایی بود که مرکز فعالیت شیعیان قرار گرفته و در تمام ایام سال و بخصوص از ابتدای محرم تا هشتم ربیع الاول، مراسم مختلفی در آنها برگزار می گردد.

در کشور بنگلادش عموماً حسینیه ها نقش مساجد را هم ایفا می کنند. دلیل آن این است که چون برگزاری مراسم سینه زنی و عزاداری در مساجد نزد علما و مردم غیرشیعی این کشور وجهه خوبی نداشته و آن را جایز نمی دانند، و از طرفی، شیعیان به دلیل مشکلات مالی نمی توانند در هر نقطه هم مسجد و هم حسینیه داشته باشند، اقدام به تأسیس حسینیه هم برای انجام مراسم عبادی و هم برای برگزاری مناسبت ها نموده اند.

حسینیه ها در بنگلادش دارای تعاریف خاصی نیستند؛ برخی دارای بناهای تاریخی و بسیار مشهور و عمارت های بزرگ هستند و برخی دارای محیطی بسیار کوچک و در حد فضایی مناسب برای ۳۰ الی ۴۰ نفر. بعضاً نیز برخی افراد خیّر منازل شخصی خود را برای مدتی محدود در طول سال به حسینیه تبدیل می کنند. بنابراین، ارائه آماری دقیق از حسینیه های بنگلادش به سهولت ممکن نیست. حسینیه های شناخته شده و مشهور در این کشور به شرح زیر می باشند:

۱٫ حسینیه دالان

حسینیه دالان، بزرگ ترین حسینیه بنگلادش است که به عنوان بنایی توریستی در نقشه های داکا معرفی شده و روزانه جهانگردان مختلفی از سرتاسر جهان از آن بازدید می کنند. درهای این حسینیه به روی هندوها و سنی ها نیز باز است و شاید به همین دلیل باشد که شهرت بیشتری پیدا نموده است. حسینیه دالان مجموعه ای تاریخی با بیش از چهار قرن قدمت می باشد. گفته می شود این حسینیه در عصر حکومت مسلمانان در شبه قاره و توسط یکی از مشایخ شیعه که حاکم داکا بوده، ساخته شده است. این حسینیه به خودی خود دلیلی بر اهمیت و نفوذ مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در آن زمان در بین مردم بوده است. مجتمع حسینیه شامل یک ساختمان اصلی می باشد که مراسم و عزاداری ها و نیز نمازهای یومیه در آن برگزار می شود. در قسمتی از این مسجد ضریحی قرار داد که دو برجستگی به عنوان قبور امام حسن(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) در آن قرار دارد. مردم، به ویژه اهل سنت، با حالت تضرع و ندبه کنار این ضریح می ایستند و اشک ریزان دست به دعا و استغاثه برمی دارند و حاجات خود را به زبان می آورند. ساختمان دو طبقه دیگری در این مجموعه واقع است که طبقه اول آن کتاب فروشی و طبقه دوم آن کتابخانه، سالن مطالعه و کلاس درس است. تابلوی -«دارالقرآن-» بر سر در آن گویای فعالیت هایی است که در این ساختمان انجام می شود. در بخشی از فضای بیرونی حسینیه، مزار شیعیان واقع است که سنگ قبرهایی به سبک گورستان های ایران در آن به چشم می خورد.

حسینیه دالان در سال ۱۳۸۳ به همت مسئولان محترم جمهوری اسلامی ایران مزین به کاشیکاری به سبک مساجد و حسینیه های ایران شده است.

۲٫ حسینیه و مسجد محمدپور

در منطقه محمدپور بنای مسجد و حسینیه محمدپور در یک مجموعه ساختمانی واقع است که به -«شیعه مسجد-» (مسجد شیعیان) موسوم است. قسمت مسجد بنایی مدور با گنبدی زیباست که در سال های اخیر از کاشیکاری زیبا و لوستری بزرگ برخوردار شده است. ساختمان حسینیه هم در مجاورت مسجد واقع است. در این مجموعه ساختمان، قریب ده خانواده از شیعیان زندگی می کنند. شیعه مسجد برای تمامی ساکنان داکا شناخته شده است.

۳٫ مسجد و حسینیه میرپور (کربلا میرپور)

این مجموعه از مراکز مشهور شیعیان در شهر داکا می باشد که توسط یک هیأت امنا اداره می شود. دو حسینیه -«عاشق حسین مرحوم-» و -«منظور حسین مرحوم-» نیز در مجاورت این حسینیه واقع هستند.شیعیان در نظر مردم بنگلادش

هر چند مسلمانان بنگلادش در حب اهل بیت(علیهم السلام) و احترام به آنان، شاید در بین مسلمانان جهان کم نظیر باشند، ولی نظرشان در مورد شیعیان این کشور معمولاً مناسب نبوده و با نگاهی متفاوت به آنها می نگرند. در ذیل، به برخی از علل این مسئله اشاره می شود:

۱٫ تبلیغات سلفی ها و وهابی ها علیه شیعیان و تأکید بر روی مطالبی، همچون: اعتقاد شیعیان بر بی احترامی به خلفای راشدین، اعتقاد به تحریف قرآن و مسائلی نظیر آن. این مسئله در سطح همه-« کشورهای اسلامی به چشم می خورد.

۲٫ رابطه سرد و نامناسب برخی از شیعیان (اصیل) با اهل سنت و حتی با آن دسته از اهل سنت که عاشق اهل بیت(علیهم السلام) هستند و تکفیر آنان. متأسفانه هنوز برخی از شیعیان این کشور به شعار وحدت اسلامی که رهبر فقید جمهوری اسلامی ایران، مروج و منادی آن بودند و مقام معظم رهبری بر آن تأکید فراوان دارند، روی نیاورده و به آن اعتقاد ندارند.

۳٫ مکالمه اکثر شیعیان (اصیل) با زبان اردو. مردم بنگلادش انقلاب و استقلال خود در پاکستان غربی را با اتحاد حول محور مخالفت با زبان بیگانه و استعماری (اردو) و گرامیداشت زبان مادری خویش (بنگالی) شکل دادند.

به عبارتی، شعار اصلی انقلاب مخالفت با زبان اردو و به کارگرفتن زبان مادری خود بود و هم اکنون نیز در مخالفت با زبان اردو به شدت متعصب هستند و حتی برخی از علمای بزرگ اهل سنت را که علاقه به زبان اردو داشتند، عامل دشمن شناختند و با آنها مبارزه کردند. مردم بنگلادش ویژگی انقلاب خود را انقلاب زبان می دانند، همان گونه که مردم ایران ویژگی انقلاب خویش را اسلامی بودن آن می دانند. حال مردمی که علیه یک زبان انقلاب کرده اند، چگونه می توانند مکالمه کنندگان به آن زبان را بپذیرند و آنها را خودی بدانند؟ و از همه مهم تر آنکه اکثر علمای مذهب شیعه با زبان بنگالی آشنایی نداشته و خطبه ها و سخنان خود را با زبان اردو ارائه می دهند.

مراکز، مؤسسه ها، و تشکیلات آموزشی و تبلیغی شیعیان

در کشور بنگلادش شیعیان برای حفظ موقعیت دینی خویش، تبلیغ، و بالابردن سطح آگاهی ها و دانش هم مذهبان خود، اقدام به شکل دهی تشکیلات و سازمان های گوناگونی نموده اند. برخی از آنها قانونی هستند و در دوایر دولتی ثبت شده اند و برخی هم به صورت غیر رسمی شکل گرفته و فعال هستند.

الف: مراکز آموزشی و تبلیغی

۱٫ حوزه علمیه کولنا: استان کولنا در جنوب غربی کشور بنگلادش واقع و دارای مرزی طولانی باکشور هندوستان می باشد. این استان از نظر تراکم حضور شیعیان، پس از داکا مقام دوم را داراست، به طوری که گفته می شود حدود یک سوم از کل شیعیان در این استان زندگی می کنند. تنها حوزه علمیه ویژه برادران شیعه در بنگلادش در مرکز این استان (شهرستان کولنا در ۳۱۰ کیلومتری جنوب داکا) واقع است. این حوزه با حمایت مالی مسلمانان متمول و برخی از ارگان های رسمی و غیررسمی شیعی در داخل و خارج از کشور اداره می گردد. از فارغ التحصیلان این حوزه هم اکنون یازده نفر در شهر قم مشغول کسب علم هستند، چهار نفر از فارغ التحصیلان این حوزه پس از اتمام مرحله اول تحصیلات خویش در قم، به کشور بنگلادش برگشته اند و به عنوان امام جماعت، مدرس و معلم مشغول فعالیت دینی می باشند. تعداد پنج نفر از فارغ التحصیلان هم اکنون به عنوان امام جماعت، مدرس و معلم در شهرستان ها و روستاهای متفاوت کشور بنگلادش مشغول انجام وظیفه هستند.

در این حوزه علمیه فعالیت های تبلیغی قابل ملاحظه ای نظیر برگزاری همایش، نمایشگاه عکس و فیلم نیز شکل گرفته که با استقبال مسلمانان مواجه شده است. این حوزه دارای هفته نامه ای به نام -«فجر-» می باشد و تاکنون چندین جلد کتاب در موضوعات مختلف اسلامی ترجمه و منتشر نموده است.

۲٫ مدرسه صاحب الزمان خالص پور: این مدرسه دینی در هفت کیلومتری شهرستان کولنا و در منطقه خالص پور واقع است.

۳٫ حوزه علمیه خواهران شیعه در داکا: این حوزه علمیه در سال ۱۳۸۳ به همت سازمان مدارس و حوزه های علمیه خارج از کشور (جامعهالمصطفی) تأسیس شده است. دانشجویان این حوزه را دختران بنگلادش تشکیل می دهند که قریب نیمی از آنها به صورت شبانه روزی و بقیه به صورت روزانه در این حوزه مشغول تحصیل هستند. ا مید می رود این حوزه در آینده خدمات شایان توجهی را به جامعه-« شیعیان بنگلادش ارائه نماید.

۴٫ بخش آموزش حسینیه دالان: همان طور که پیش تر اشاره شد، حسینیه دالان، مهم ترین مرکز شیعی کشور بنگلادش می باشد. این حسینیه دارای قدیمی ترین تشکیلات شیعی در داکا، پایتخت کشور بنگلادش است که در سال ۱۶۴۲ م ™ ۱۰۵۲ ه. ق توسط حاکم ایالات -«ناوار-» در زمان فرمان روایی شاه شجاع شاهزاده بنگال، به نام میرمراد بنیان گذاری شد. در حال حاضر، این حسینیه توسط هیأتی به نام شورای رفاهی حسینیه اداره می شود. برنامه های این تشکیلات طبق اساسنامه عبارت است از:

– سخنرانی، وعظ و خطابه اسلامی (شیعه اثناعشری)؛

– زمینه سازی برای ایجاد اتحاد شیعیان بنگلادش؛

– انجام کمک های رفاهی، بهداشتی، پزشکی و غیره در میان جوامع شیعی؛

– سازمان دهی مراسم در ماه محرم، دادن افطاری در ماه مبارک رمضان و مانند آن؛

– برگزاری کلاس های آموزشی عقیدتی و قرآن؛

– بزرگداشت اعیاد و مراسم مذهبی.

ب: انجمن ها و گروهای شیعی

انجمن ها و گروه های متنوع و قابل ملاحظه ای در گستره-« کشور بنگلادش فعال هستند. در ذیل، به ذکر چند مورد بسنده می گردد:

۱٫ انجمن پانجاتانی (پنج تن) در شهرستان کولنا: هدف این انجمن تبلیغ عقاید و اعمال شیعه می باشد. این انجمن دارای فعالیت های مطبوعاتی و انتشاراتی قابل ملاحظه ای است.

۲٫ سازمان خیرین نورالثقلین: این سازمان در سال ۱۹۷۷ در داکا تأسیس شد. هدف آن فعالیت های مذهبی، امور خیریه، انتشارات و مواردی نظیر آن است.

۳٫ فدراسیون جوانان جعفری دباتا در ساتخیرا؛

۴٫ فونداسیون روح الله در ساتخیرا؛

۵٫ مؤسسه-« البلاغ در ساتخیرا؛

۶٫ محمدیه تراست، در منطقه محمد پور داکا؛

۷٫ انجمن عباسیه در شهرستان سید پور؛

۸٫ فونداسیون ایده آل در شهرستان داکا؛

۹٫ آکادمی امام مهدی(عجل الله تعالی) در برهان الدین — بهولا: در سال ۱۹۷۹ م در شهرستان برهان الدین بهولا برای تبلیغ و تبیین تشیع مرکزی تأسیس شد که عمده ترین کارهای آن، تدریس قرآن، تحصیلات علوم اسلامی و علوم عقاید مذهب شیعه و اداره کتابخانه است. بهولا، بزرگ ترین جزیره بنگلادش محسوب می شود که ۴ میلیون نفر جمعیت دارد.

۱۰٫ مؤسسه محمدیه در شهرستان راجشاهی؛

۱۱٫ سازمان تبلیغی دعوت در داکا؛

۱۲٫ سازمان اقرا در شهرستان ساتخیرا؛

۱۳٫ حلقه مطالعاتی امامیه در منطقه بوگرا؛

۱۴٫ مجلس خواهران در شهرستان داکا؛

۱۵٫ آکادمی شهید تیتومیر داکا: جمعی از جوانان شیعه تحصیل کرده-« کشور بنگلادش در سال ۱۹۹۹ م اقدام به تأسیس تشکیلاتی آموزشی — عقیدتی به نام -«مؤسسه آکادمی شهید تیتومیر-» نمودند.آنان در طول عمر کوتاه این تشکیلات، اقدامات قابل توجه و مهمی را انجام داده اند. این تشکیلات تاکنون حدود ۳۰ جلد کتاب به زبان بنگالی ترجمه، چاپ و توزیع نموده است. آنان دارای یک فصلنامه به نام -«النور-» (جوتی) هستند که در تیراژ یک هزار نسخه منتشر می شود. در این فصلنامه بیشتر مسائل عقیدتی و فکری مربوط به اسلام و تشیع مطرح می گردد. در این موسسه هم اکنون دوره های آموزشی دینی کوتاه و بلندمدت ویژه اعضا و طرف داران برگزار می گردد. برگزاری دعای کمیل در هر شب جمعه، مراسم دعا و برگزاری احیاء در ماه مبارک رمضان و عزاداری در ماه های محرم و صفر، از دیگر برنامه های این تشکیلات است.

گفتنی است شهید تیتومیر که این تشکیلات نام او را بر خود نهاده است، از مبارزان و مجاهدان بنگال غربی و یکی از فرماندهان مبارز علیه استعمار انگلیسی بوده که در سال ۱۹۵۱ به شهادت رسیده است. گفته می شود که تیتومیر از سادات و ایرانی الاصل بوده است.

منبع: حوزه نیوز

اشتراک گذاری :


آخرین اخبار